Historia Szkoły Podstawowej

im. Kornela Makuszyńskiego w Boruszynie

 

Pierwsze szkoły w Polsce były szkołami parafialnymi. Najstarsze zapiski znajdują sie w Acta Visitatoris Archiwum Archidiecezjalnego w Poznaniu i dotyczą wizytacji kościelnych. Boruszyn należał wówczas do Dekanatu Obornickiego Archidiecezji Poznańskiej. Pierwsza wzmianka na temat szkoły parafialnej w Boruszynie brzmiała:

w latach 1638-1641-  Istniała  1 szkoła parafialna

źródło: Stanisław K. Olczak-Szkolnictwo parafialne w Wielkopolsce w XVII i XVIII w AV9/k. 225 v.

                                                                                   

Historia Szkoły w Boruszynie

na podstawie „Kroniki Katolickiej Szkoły w Boruszynie”

 

 

                     

Oryginał kroniki odnalazł na strychu szkoły jej były dyrektor Tadeusz Ewert, a  pani dyrektor Elżbieta Nowak udostępniła ją do tłumaczenia lekarzowi z Czarnkowa –  panu Przemysławowi Ożegowskiemu, który w 2010 roku przekazał przetłumaczony tekst Szkole Podstawowej w Boruszynie.

                                                                     

 

Kronikę w 1875 roku założył Konstanty Piniecki, nauczyciel pierwszego stopnia. Strona tytułowa i zapisy do 1918 roku są w języku niemieckim natomiast na okładce jest napis po polsku. Można więc przypuszczać, że okładka kroniki powstała po roku 1918. Wydarzenia opisane przed 1875 rokiem kronikarz prawdopodobnie musiał zaczerpnąć z wcześniejszych zapisów w dokumentacji szkolnej.

Wartością tej kroniki są nie tylko zapisy dotyczące działalności szkoły, ale także odnotowane wydarzenia ważne dla społeczności Boruszyna: wybory, spisy ludności, anomalie pogodowe, wojna….

 

Pierwsza pisemna wzmianka o szkole w Boruszynie istnieje w protokole z wizytacji kościelnej z dnia 6 lutego 1738 roku: Był dom szkolny, który zamieszkiwał organista, a który przypadkiem zgorzał; obecnie tenże organista Stanisław Jarocki ma mieszkanie w szpitalu i tamże młodzież uczy. Wyjaśnić tu trzeba, że szpital w ówczesnym znaczeniu był to przytułek dla starców znajdujący się przy kościele parafialnym. Następni organiści – Kinowski, Guzowski i Bielecki nauczali także w szpitalu lub w swoim domu. Organista uczył w małym zakresie czytania i pisania po polsku oraz trochę rachunków i katechizmu. Nauka była dobrowolna. Rodzice umawiali się z nauczycielem jak długo dziecko będzie chodzić do szkoły i za jaka opłatą. Opłata wynosiła wtedy 1 grosz srebrny na tydzień od każdego dziecka i dodatkowo rodzice musieli zapewnić opał na zimę. Pisano kredą na deseczkach pomalowanych na czarno, a na niepomalowanych – czarną kredą lub ołówkiem.

W 1806 roku pobudowano budynek szkolny pokryty dachem ze słomy. W tym domu było mieszkanie dla nauczyciela i duża klasa podparta w środku słupem.

Następna informacja o szkole zawarta jest w protokole z wizytacji kościelnej z 20 stycznia 1837 roku, gdzie mówi się, że do szkoły uczęszcza 70 dzieci, a nauczycielem jest Antoni Feldmann. Szkoła była wtedy wielowyznaniowa i oprócz katolików uczęszczali do niej protestanci i Żydzi. Od 1844 roku szkołą kieruje Konstanty Piniecki, który zakłada „Kronikę Katolickiej Szkoły w Boruszynie”. Do szkoły chodziło wtedy 160 dzieci. Wspomina on, że jako chłopiec znał Feldmanna, który nie był kwalifikowanym nauczycielem lecz z zawodu był szewcem, który to zawód wykonywał po godzinach służbowych. Młodzież źle go wspominała, bo szarpał ich i bił szewskim kopytem. Były to zapewne początki choroby psychicznej, bo około 1843 roku próbował utopić się w stawie przy młynie w Stobnicy, ale go uratowano. Wkrótce jednak odebrał sobie życie wieszając się na strychu w starej szkole.

                Liczba dzieci wzrastała i w 1854 roku utworzono oddzielną szkołę dla ewangelików i Żydów.

W 1856 roku wybudowano nową szkołę dwuklasową z dwoma mieszkaniami dla nauczycieli, a w 1860 budynki gospodarcze dla nich. Drugi nauczyciel przyszedł jednak dopiero w 1864 roku. Uposażenie roczne nauczyciela wynosiło: 50 talarów gotówką, 27 korcy berlińskich ziemiopłodów, około 8 mórg roli i łąk oraz 8 kłód drewna sosnowego z bezpłatnym dowozem. Później uposażenie otrzymywał w gotówce z kasy powiatu. Szkoła była katolicka i dlatego gminnymi inspektorami szkolnymi byli miejscowi lub sąsiedni księża: proboszcz Ryszkiewicz, wikariuszowie: Czapla, Laudin, Schaal, Kromczyński i krótko proboszcz George z Połajewa.

Administracyjnie Boruszyn podlegał wtedy pod Szamotuły i stamtąd na wizytacje przyjeżdżał powiatowy inspektor szkolny Sklarzyk. W 1875 roku wizytował szkołę powiatowy inspektor z Rogoźna, pan Lust.

                Ostatni swój zapis w „Kronice” zrobił Konstanty Piniecki 17 lutego 1879 roku i tydzień później – 24 lutego 1879 roku zmarł. Jego syn, nauczyciel w Jaskółkach, pow. Kościan dnia 1 marca zapisał w kronice, że ojciec umarł na tyfus w wieku 54 lat, a urząd sprawował 35 lat.

Dalsze zapisy w „Kronice” prowadzili: Władysław Kosicki i Karol Kolley – do 1889 roku, Franciszek Duszyński – do 1927 roku, a po nich Józef Wołczuk, Bolesław Pleśniowski, Antomi Lubik i Józef Olszewski.

Od 1919 roku zapisy w „Kronice” prowadzone były w języku polskim.

 

                W 1893 roku komisarz rejonowy do spraw budownictwa w Połajewie nakazał zamknąć szkołę. W następnym roku wyburzono starą szkołę z 1856 roku i zabudowania gospodarcze. Nową szkołę trzyklasową oddano do użytku już w 1897 roku. Przez okres budowy nauka odbywała się w pokoju u pana Dregera, naczelnika gminy. Uczniów było wtedy około 200 i uczyli się w trzech oddziałach po 2 godziny dziennie. Zajęcia prowadził jeden nauczyciel – Franciszek Duszyński. W nowej szkole pracowało już trzech nauczycieli. W klasach I i II w 1902 roku zamalowano dolne szyby na biało, aby to , co działo się za oknami nie rozpraszało uwagi uczniów. W 1903 roku szkołę przekształcono w czteroklasową z trzema nauczycielami. Zarządzeniem powiatowego inspektora szkolnego z Obornik – pana Fleischera od 1904 roku nauczać religii należy w języku niemieckim. Ten sam pan Fleischer w 1918 roku powiadomił szkołę, że religii należy nauczać po polsku. Wynagrodzenie dla nauczyciela w 1909 roku zwiększono do 1400 marek + 200 marek za wysługę lat.

Przed I wojną światową rok szkolny zaczynał się od początku maja, a w kwietniu gminny inspektor przeprowadzał egzamin „zwolnieniowy” (kończący szkołę), po zdaniu którego uczniowie klasy pierwszej dostawali świadectwa ukończenia szkoły. Do następnej klasy przyjmowano także po zdaniu egzaminu. Klasą początkową była klasa II, końcową – klasa I. Nauka była już obowiązkowa i za nieusprawiedliwioną nieobecność (ponad 150 dni) była kara pieniężna 0,10 marki. Za niszczenie gniazd ptasich, za kradzież karano sprawców chłostą po tyłku cienką trzcinką w obecności uczniów. Wakacje wielkanocne trwały 9 dni, wakacje letnie – od początku lipca do początku sierpnia i wakacje gwiazdkowe od 23 grudnia do 2 stycznia.

Oprócz tych wakacji były wolne od nauki święta: 6 stycznia – Trzech Króli, 2 lutego – Matki Bożej Gromnicznej, 22 marca – urodziny J. Majestatu Cesarza (w tym dniu dzieci dostawały w szkole kawę i bułki – kajzerki), 25 marca – Zwiastowanie Pańskie, 25 kwiecień – Dzień Pokuty (święto ewangelików), 8 maja – Św. Stanisława, Wniebowstąpienie Pańskie, Zielone Świątki (5 dni), Boże Ciało, 29 czerwca – Św. Piotra i Pawła, 15 sierpnia – Wniebowzięcie NMP, 2 września – zwycięstwo pod Sedanem, 8 września – Narodzenie NMP, 1 listopada – Wszystkich Świętych, 9 listopada – koronacja cesarza, 30 listopada – odpust Św. Andrzeja, 8 grudnia – Niepokalane Poczęcie NMP.

Rok szkolny 1926/27 zakończono 28 marca 1927, a nowy 1927/28 rozpoczął się 9 sierpnia i trwał do 28 czerwca 1928. Następny rok szkolny 1928/29 zaczął się 1 września – tak, jak zaczyna się obecnie. W latach 30-tych pracuje stale czterech nauczycieli, a liczba uczniów rośnie od 150 do 180 w całej szkole. Nowa Ustawa Oświatowa z 11 marca 1932 roku ustala, że obowiązek szkolny dla każdego dziecka ma trwać 7 lat i może być przedłużony o 1 rok. Liczba uczniów w roku szkolnym 1931/32 wynosiła – 149, w 1932/33 – 183, w 1933/34 – 176 uczniów. W latach międzywojennych odbywały się 3-4 razy w roku szkoleniowe konferencje rejonowe nauczycieli.

                                                                     

Zarząd Szkolny.

W roku 1879 do zarządu należeli: pan Dybosławski, pan Surma i sołtys Kurpioch;

W roku 1897 – panowie Dreger i Kulka;

W roku 1905 – pow. insp. szkolny Fleischer, Michał Dreger – przew. Gminy, Izydor Figiel – gospodarz,

Jakub Klewenhagen – chałupnik i Franciszek Duszyński – nauczyciel;

W roku 1909 – pow. insp. szkolny Fleischer, M. Dreger, Fr. Duszyński , Teodor Figiel, Jan Olejniczak i

Antoni Streich;

                                                                     

W roku 1910 w związku z przyłączeniem szkoły ewangelickiej do katolickiej w skład zarządu weszli: pastor Hanov i nauczyciel ewangelicki Lieske. Dodatkowo wybrano przedstawicieli Gminy Szkolnej w proporcji: 2/3 katolików i 1/3 ewangelików: Antoni Bukowski – właściciel, Andrzej Nowak, Stanisław Grabicki, Stanisław Gajewski – chałupnicy i Walenty Dylawerski – rzeźnik; zastępcami zostali: Jan Torska – kołodziej i Stanisław Krzyśko – chałupnik. Przeciwko połączeniu szkół gmina protestowała w Rządzie Królewskim w Poznaniu. Faktycznie do połączenia szkół nie doszło, bo dzieci ewangelików wolały chodzić do szkoły ewangelickiej w Tarnówku.

 

                                                                     

Strajk szkolny.

W dniu 17 września część dzieci z 1 i 2 klasy oddała niemieckie podręczniki do religii i odmawiała mówienia po niemiecku. Pierwszymi strajkującymi byli z 1 klasy: Jan Klewenhagen, Cecylia Kulka, Andrzej Gajewski oraz z 2 klasy Zofia Gajewska – dzieci sklepikarza Stanisława Gajewskiego.

Na skutek doniesienia inspektor szkolny Fleischer cofnął te dzieci do niższej klasy. W ostatnim dniu przed wakacjami jesiennymi wszystkie dzieci złożyły niemieckie podręczniki do religii na katedrze! Po wakacjach tylko 5 dzieci nie strajkowało. Po Nowym Roku tylko 7 dzieci jeszcze strajkowało, a 17 uczniów wydalono ze szkoły! Według inspektora szkolnego rozkwit strajku zależał od nauczyciela Duszyńskiego. Rodzicom uczniów strajkujących zagrożono karą grzywny w wysokości 3 – 5 marek. Dnia 3 lipca uczniowie odstąpili od strajku. Ostatnim strajkującym był Andrzej Gajewski. W Młynkowie strajk także zakończono w lipcu, a w Krosinie trwał do września 1907 roku.

                                                                      

 

 

 

Nauczyciele uczący w Boruszynie

na podstawie Kroniki Katolickiej Szkoły w Boruszynie

 

L.p.	Imię i nazwisko nauczyciela	Lata pracy w szkole	Uwagi:
	Stanisław Jarocki	1738r.	organista,
	Kinowski	ok.1800r	organista
	Guzowski	ok. 1800r. -	organista
	Bielecki	ok. 1840r.	organista
	Antoni Feldmann	1837 – 1844	umiera tragicznie
	Antoni Zgorzelecki	1844 –	zastępca z Tarnówka
	Johan Zandon	1844 –	preparand (praktykant)
	Konstanty Piniecki	1844 – 1879	założył kronikę szkoły
	Markwitz	1864 – 1867	do Krosina
	Kaczmarek	1867 – 1869	do Objezierza
	Chmielnik	1869 – 1871	do Babulczyna
	Gluschke	1871 – 1874
	Jantke	1874 – 1876	umiera
	Teodor Sobieralski	1876 – 1879	umiera
	Władysław Kosicki	1879 – 1883	do Poznania
	Teofil Chmielnik	1880 – 1882	do Rożkowa
	Karol Kolley	1883 – 1885	do Dębna
	Franciszek Duszyński	1884 – 1927	, kierownik
	Johannes Matschewski	1885 – 1887	do Kościana
	Theodor Wahle	1888 – 1891	do Blessau
	Johann Weber	1891 – 1893	do Lipy
	Ignacy Dolata	1897 – 1898	do Boruchowa
	Ovelgänne	1898 – 1899	do Pamiątkowa
	Goswin(?) Schmetz	1900 – 1901,	do Będzina
	Nowak	1901 -  1901	do wojska
	Wilhelm Müller	1903 – 1905	do Krosina
	Olejnik	1903 – 1903	do wojska
	Ratajczak	1903 – 1905	do Tarnówka
	Aleksander Bialon	1905 – 1909	do Prusimia
	Franz Lewandowski	1905 – 1905	do Niewiemka
	Herman Lehne	1906 – 1906	do wojska
	Mense	1909 – 1910	do Kiszewa
	Wilhelm Leśniewski	1910 – 1911	do wojska
	Kurt Meltzer	1911 – 1912	do Chraplewa
	Johannes Henke	1911 – 1917	zwolniony
	Franz Nowacki	1912 – 1912	zwolniony
	Oskar Lange	1913 – 1914	do Troszyna
	Wanda Duszyńska	1919 – 1921
	Władysława Duszyńska	1919 – 1921
	Pudłówna	1919 – 1919	do Domonic
	Ignacy Smarsz	1922 – 1923
	Klorek	1923 – 1923	do Obornik
	Zawilski	1923 – 1923	do Popówka
	Marcinkowski	1923 – 1928	do Jarek
	Stefan Gorczyk	1925 – 1927	do Jaraczewa
	Władysława Skorupińska	1927 – 1928	do Goliny
	Józef Wołczuk	1927 – 1927	zastępstwo
	Antoni Lubik	1927 – 1928	kierownik
	Józef Olszewski	1928 – 1933…	kierownik
	Zofia Olszewska	1928 – 1933
	Maksymilian Pleśniarski	1928 – 1929	do Młynkowa
	Bolesław Pleśniarski	1928 – 1919	do Tłukaw
	Gustaw Mohr	1929 - …
	Hugon Plewa	1929- …
	Józef Surma	1930 – 1930	zwolniony
	Kazimiera Rejewska	1933 – 1933
	Jan Granops	1933- …
58.	Roman Chudzicki	1934-1939	kierownik do wybuchu II wojny światowej.

 

Powyższe wiadomości na podstawie „ Kroniki…”

zebrał pan Bogdan Garstecki.

Połajewo, czerwiec 2013 roku

 

 

Ostatnie kartki „Kroniki Katolickiej Szkoły w Boruszynie” szkoła otrzymała w dniu 21 marca 2017 r. z rąk Pani Aleksandry Mateckiej, córki Romana Chudzickiego, kierownika szkoły w  okresie  od 1934 do września 1939. Dzięki  uprzejmości Pani Aleksandry zapiski czynione ręką jej ojca odsłonią dzieje naszej szkoły w tamtych trudnych latach. 

Bardzo serdecznie dziękujemy za przekazanie tej cennej rodzinnej pamiątki jak również daru dla biblioteki szkolnej w postaci albumu  "Wojciech Kossak" oraz dzieł Juliusza Słowackiego wydanych w 1909 roku.

Dziękujemy  Pani Aleksandrze Mateckiej oraz jej synowi Tomaszowi za miłe przyjęcie i interesującą opowieść o Romanie Chudzickim, który był uzdolnionym nauczycielem, dobrym człowiekiem, wspaniałym ojcem a przede wszystkim bohaterem narodowym kochającym  Polskę, swoją Ojczyznę. Wycierpiał wiele z rąk  nie tylko okupanta, ale i Służby Bezpieczeństwa już po wojnie.

Pani Aleksandra przekazała również kilka zdjęć  szkolnych ze  swoich rodzinnych zbiorów. Może ktoś rozpozna siebie lub swoich bliskich na tych fotografiach.

     Roczniki od 1925 - 1930

Boruszyn, r. 1934,  Kl. III i IV.

 Rok 1939

            

  5 luty 1938 r. Kierownik szkoły pan Roman Chudzicki rozlewa kawę z mlekiem do dziecięcych kubków. Dzieci były w szkole dożywiane.

       Rocznik 1934, wychowawca Alfons Ziemski. Uczniowie Stawna Anna, Kasperska Łucja, Nowak Zofia, Bogucka Janina, Naderza Regina, Pankowska Helena, Nowak Kazimierz, Krygowski Kazimierz, Dembiński Konrad, Dymek Benon.

                     Rocznik 1938,  kl. VII rok 1952 n-le od lewej Józef Piwowar, Maria Leszczyńska i Maria Górna

    

            Rocznik 1948 od lewej wychowawca Izydor Ewert, nauczyciele Anna Kańczykowska i Hwarścianek. Uczniowie: Barbara Ewert, Krystyna Trafas, Barbara Jagła, Felicja Rychlewska, Elżbieta Górzna, Michał Gramowski, Irena Statucka, Stefan Szafrański, Barbara Sobaś, Józef Sobaś, Helena Mantaj, Dolatowski Stefan, Helena Sobociak, Kazimierz Berlik, ..., Halina Kuszak.

 

Rocznik 1950 i1951 wychowawca Izydor Ewert, uczniowie: Henryk Jagła, Stanisław Górzny, Tadeusz Górzny, Henryk R$akowski, Eugeniusz Streich, Irena Szafrańska, Helena Mantaj, Maria dreger, Maria Siodła, Barbara Jagła, Barbara Hagiel, Mieczysław Bydołek, Władysław Miklejewski, Hieronik Miklejewski, Irena Ciężka, Helena Szafrańska, Jadwiga Naderża, Henryk Mądrowski i Mieczysław Trafas.,

  

  Roczniki od 1948-1951 od lewej Kierownik szkoły Izydor Ewert nauczyciele Anna Kańczykowska, Maria Leszczyńska i p. Hwarścianek.

   

      Rocznik 1955 wychowawca Krzysztof Ziemski. Uczniowie: Władysław Białasik, Tadeusz Ewert, Mieczysław Jagła, Andrzej Górny, Lucyna Jagła, Hanna Banaś, Lucyna Bukowska, Janina Bydołek,Maria Bukowska, Teresa Dregier, Maria Rakowska, Helena Biedziak, Bogdan Krzyśko, Janusz Hejdysz, Andrzej Frieske, Leszek Budner, Stanisława Kulka, Lucyna Bąkowska, Maria Szefer, Edmunt Rychlewski i Kluczka

          

     Rocznik 1956 wychowawca Benedykt Gumny, uczniowie: Edward Trafas, Kazimierz Wicher, Zofia Cieluszek, Maria Cieluszek, Grażyna Wojciechowska, Łucja ( Ola) Klewenhagen, Grażyna Krzyśko, Stefania Siodła, Irena Liske, Maria Nowak, Łucja Kabat, Danuta Witkowiak, Maria Mantaj, Longina Ciężka, Maria Hagel, Roman Kuszak, Jurek (Jerzy) Miklejewski, Janusz Jagła, Zbigniew Hejdysz, Bogdan Troszczyński, Tadeusz Białasik, Leszek Bukowski i Marek Kędziora

 

                   

    Rocznik 1960 i 1959  Wychowawca Hieronim Banaś. Uczniowie: Barbara Przychodniak, Teresa Kabat, Janina Hagel, Maria Graczyk, Barbara Hejdysz, Teresa Górna, Leszek Olejniczak, Kluczka, Andrzej Myszka, Andrzej Frieske, Zbigniew Białasik, Maria Olszewska, Przymusiński, Budner, Andrzej Wieczorek, Edward Połuczyński, Janusz Miklejewski, Miłosz Klasło, Roman Klewenhagen, Kazimierz Bydołek i Andrzej Troszczyński.   

        

    Rocznik 1980 - kl. VII wrzesień 1993 wychowawczyni Iwona Surma, uczniowie: Marzena Wach, Elżbieta Kaput, Michał Mantaj, Michał Stachowiak, Andrzej Rakowski, Tomasz Schoenfeld, Roman Prokopiuk, Karolina Klimas, Joanna Naderża, Jarosław Bielawski, Łukasz Mielczarski, Dariusz Białasik, Ilona Kaput, Joanna Borowiak, Sławomir Cerkaski, Przemysław Graczyk, Marcin Rybarczyk, Katarzytna Mania.

    

    Rocznik 1990 Kl. IV wrzesień 2000 wychowawczyni Roma Bryske - Piczak, uczniowie: Bartłomiej Bukowski, Andrzej Ćwiertniak, Kinga Odwrot, Kamil Janc, Fabian Łukaszewski, Agata Kulka, Anna Kulka, Katarzyna Bąk, Renata Prokopiuk, Ilona Trynka, Damian Kunca, Angelika Hahn, Maciej Klewenhagen, Jowita Klewenhagen (nieobecna Sylwia Klewenhagen) i Mateusz Białasik.

                 

                                                        

Elżbieta Nowak i Hanna Nowak- dyrekcja szkoły, maj 2017r.

 

 

 

Kolejna kronika niestety zaginęła.

Możemy tylko posługiwać się najnowszymi faktami z historii szkoły.

 

Dyrekcja szkoły bardzo prosi ludzi, którzy posiadają stare fotografie, na których widnieją nauczyciele, uczniowie lub budynek szkoły, aby przynieśli te skarby do zeskanowania. Nie zatrzymamy ich, ale będziemy wdzięczni za udostępnienie. Może ktoś pamięta jak nazywją się osoby znajdujące się na tych  zdjęciach?

Dyrekcja

 

Na spotkaniu "Wspomnienia łaczą pokolenia", które odbyło się 14 listopada 2013 r., babcie i dziadkowie opowiadali o swoim życiu a także o szkole z czasów swojego dzieciństwa. Przynieśli ze sobą wiele ciekawych fotografii. Po zaskanowaniu umieścimy je  tutaj.

DZIĘKUJEMY !

c. d. n.

 

 

 

 

 

.